Polski program Pracowniczych planów kapitałowych jest wzorowany na rozwiązaniach przyjętych w wielu rozwiniętych krajach, z sukcesem funkcjonujących od lat.

Wielka Brytania – Workplace Pension

W Wielkiej Brytanii działa od 2008 r. program  Workplace Pension. Obowiązek automatycznego zapisu do Workplace Pension dotyczy osób od 22. roku życia, ale poniżej 65. roku życia, pracujących na terytorium Wielkiej Brytanii i zarabiających powyżej 10 tys. funtów rocznie (około 4 tys. PLN miesięcznie). Podobnie jak w polskich PPK uczestnik może zrezygnować w dowolnym momencie, ale  konieczne jest złożenie rezygnacji z dokonywania wpłat, która obowiązuje przez kolejne 3 lata. Po upływie tego okresu uczestnik jest ponownie automatycznie zapisywany do programu, pod warunkiem, że nie złoży kolejnej deklaracji rezygnacji.

Nowa Zelandia - KiwiSaver

W Nowej Zelandii działa od 2007 r. program KiwiSaver. Automatyczny zapis dotyczy tutaj pracowników pomiędzy 18. a 65. rokiem życia. Ponadto dobrowolnie do programu mogą przystąpić osoby prowadzące działalność gospodarczą oraz osoby niepracujące – to różni KiwiSaver od polskich PPK.

Prawo do rezygnacji z programu mają jedynie pracownicy automatycznie do niego zapisani. Rezygnację można złożyć między 13. a 55. dniem rozpoczęcia pracy. Osoby dobrowolnie przystępujące do programu  mogą zrezygnować  tylko w szczególnych sytuacjach życiowych, takich jak choroba, kłopoty finansowe czy emigracja. Ponadto możliwe jest okresowe zawieszenie dokonywania wpłat. Takie zawieszenie może trwać od 3 miesięcy do 5 lat i można o nie wystąpić po roku oszczędzania (liczba przerw jest nieograniczona).

Udział pracodawców

Wpłaty w obu programach finansowane są przez pracowników i pracodawców. W Workplace Pension minimalna wpłata po stronie pracodawcy to 3% wynagrodzenia pracownika (tzw. wynagrodzenia  kwalifikowanego), a po stronie uczestnika to 5% jego wynagrodzenia. W przeciwieństwie do polskiego PPK i nowozelandzkiego KiwiSaver nie ma w Wielkiej Brytanii dopłat ze strony państwa, ale w jakimś sensie zastępują je ulgi podatkowe.

Wypłatę środków można rozpocząć po ukończeniu określonego wieku, ale nie wcześniej niż w 55. roku życia (poza dwoma wyjątkami - zły stan zdrowia oszczędzającego lub rozpoczęcie wpłacania składek na dobrowolny fundusz pracowniczy przed 6 kwietnia 2006 r., jeżeli fundusz ten przewidywał możliwość ich wypłaty przed 55. rokiem życia). W przypadku śmierci uczestnika środki są przekazywane osobie wskazanej przez niego lub członkom rodziny.  

W KiwiSaver minimalna wpłata dla pracodawcy to 3% wynagrodzenia brutto pracownika, a pracownik może przekazywać  3, 4 lub 8% swojego wynagrodzenia brutto. Wybrana stawka obowiązuje co najmniej przez trzy miesiące, później można ją zmienić. Państwo zachęca do udziału w programie dopłatą roczną, a warunkiem jej otrzymania jest wpłacenie przez pracownika w danym roku określonej kwoty. Wpłaty finansowane przez pracodawcę i uczestnika nie są wolne od obciążeń podatkowych.

Wypłata oszczędności

Zgromadzone środki można wypłacić po ukończeniu 65. roku życia i wykazaniu co najmniej pięcioletniego okresu składkowego. Ponadto podobnie jak w przypadku polskich PPK, w Nowej Zelandii możliwa jest wypłata środków przed ukończeniem wskazanego wyżej wieku, w sytuacji poważnej choroby uczestnika, trudności finansowych albo stałej emigracji. Program pozwala również na wypłatę części środków na zakup pierwszego domu lub mieszkania pod warunkiem dokonywania wpłat do programu przez co najmniej trzy lata, bez obowiązku zwrotu. W sytuacji śmierci uczestnika, zgromadzone oszczędności wchodzą do masy spadkowej.

Rezygnacja – i powrót zaufania

Ciekawostką jest pewna obserwacja dotycząca modeli zachowań w obu wymienionych programach. W początkowym okresie wdrażania obu programów, które wszak opierają się na „automatycznym zapisie”,  można było zauważyć duży odsetek wypisujących się uczestników, a poziom uczestnictwa oscylował wokół 50%. W miarę, jak w kolejnych latach zwiększało się zaufanie pracowników, partycypacja wzrastała nawet o kilkadziesiąt procent. Po kilku latach od wprowadzenia widać, że oba programy  charakteryzują się wysokim poziomem uczestnictwa na poziomie przekraczającym 70% uprawnionych w Nowej Zelandii i 80%  w Wielkiej Brytanii, czego skutkiem jest znaczący wzrost oszczędności emerytalnych, który przełoży się na poprawę jakości życia przyszłych emerytów. Doświadczenia obu tych krajów pokazują, że warto zaufać programom takim, jak PPK, już na samym początku.

Bireysel Emeklilik Sistemi - Indywidualny System Emerytalny w Turcji

W Turcji program BES z automatycznym zapisem działa od 2017 r. Obowiązek automatycznego zapisu pracowników do systemu dotyczy obywateli Turcji oraz posiadaczy tzw. niebieskiej karty (byli obywatele Turcji, którzy utracili obywatelstwo tureckie, przyjmując inne obywatelstwo, np. niemieckie, a którzy chcą obecnie wrócić do Turcji i np. kupić nieruchomość), którzy nie ukończyli 45. roku życia.

Podobnie jak w polskich PPK uczestnik może zrezygnować z uczestnictwa w dowolnym momencie, ale konieczne jest złożenie deklaracji rezygnacji, która obowiązuje przez kolejne 2 lata. Po upływie tego okresu uczestnik jest ponownie automatycznie zapisywany do programu, pod warunkiem, że nie złoży kolejnej deklaracji rezygnacji. 

Wpłaty finansowane są tylko przez pracowników w wysokości co najmniej 3% wynagrodzenia brutto. Pracodawcy nie finansują składek. Pracownicy, którzy nie zrezygnowali z uczestnictwa w programie, otrzymują od Państwa jednorazowy bonus w wysokości 1 tys. lir tureckich (ok. 700 złotych) oraz coroczną dopłatę do funduszu emerytalnego w wysokości 25 proc. wartości przekazywanych przez pracownika składek (jednak nie więcej niż wysokość minimalnego wynagrodzenia, co w 2019 r. wynosi równowartość ok. 1850 zł miesięcznie). 

Pracownik uzyskuje prawo do wypłaty zgromadzonych środków po osiągnięciu 56. roku życia, pod warunkiem, że był zapisany do systemu przez co najmniej dziesięć lat. Środki może wypłacić jednorazowo, podzielić je na transze albo wykupić wypłacane dożywotnio świadczenie emerytalne. W przypadku tego ostatniego otrzyma od państwa bonus w wysokości 5 proc. wartości zgromadzonych środków. Ponadto możliwa jest wypłata środków przed ukończeniem wskazanego wieku, jednak w przypadku wcześniejszej rezygnacji z programu składki przekazane przez państwo nie są wypłacane w całości, całość wkładu można uzyskać jedynie w przypadku przejścia na emeryturę lub niepełnosprawności. Poza tym wcześniejsza wypłata nie jest wolna od obciążeń podatkowych. W razie śmierci pracownika całość zgromadzonych środków jest wypłacana osobom upoważnionym.