Tak, jak twórcy pracowniczych planów kapitałowych korzystali z doświadczeń zagranicznych - wybierając z nich najlepsze praktyki, najbardziej efektywne mechanizmy, które następnie dostosowali do polskich realiów - tak kraje, które w najbliższych latach planują wdrożenie programu podobnego do PPK, są zainteresowane polskimi doświadczeniami przy jego wdrażaniu.

Zmiany demograficzne, starzejące się społeczeństwa, długoterminowe prognozy dotyczące przyszłych emerytur i stóp zastąpienia nie są optymistyczne ani dla Polski, ani dla innych krajów rozwiniętych. Wymusza to konieczność dywersyfikacji długoterminowych oszczędności obywateli w celu zapewnienia im godnego życia w okresie po zakończeniu aktywności zawodowej. W gospodarstwach domowych emerytów 78,3 proc. stanowią osoby przewlekle chore, co oznacza większe zapotrzebowanie na świadczenia medyczne i leki, a tym samym potrzebę dodatkowego dochodu z długoterminowych programów oszczędnościowych. Było to punktem wyjścia do stworzenia w Polsce pracowniczych planów kapitałowych (PPK) - pierwszego w Polsce programu długoterminowego oszczędzania opartego na założeniach ekonomii behawioralnej. Zgodnie z nią, każdy proces podejmowania decyzji charakteryzują trzy cechy: miopia, prokrastynacja i inercja („nie widzę sensu”, „nie chce mi się” i „zrobię to jutro”). W związku z tym wystarczy tylko delikatny impuls, „lekkie szturchnięcie” (z ang. nudge), by nakierować ludzi na konkretną ścieżkę wyboru. Oznacza to, że domyślną opcją efektywnego programu długoterminowego oszczędzania powinno być „zapisanie” do programu (tzw. autozapis) i pozostawienie możliwości późniejszej rezygnacji. Tak też zrobiono w PPK, wprowadzając ustawowy „zapis” wszystkich osób spełniających warunki uczestnictwa w programie, dając im przy tym oczywiście możliwość rezygnacji z oszczędzania w PPK, ponieważ udział w PPK jest dla osób zatrudnionych dobrowolny.

PPK to najskuteczniejszy sposób oszczędzania w Polsce

Obecnie w PPK uczestniczy 3,37 mln osób, a łączna partycypacja w PPK to 45% (dane na koniec września br.). Przeprowadzony wiosną 2023 roku, pierwszy tzw. ponowny automatyczny zapis do programu pokazał, jak istotne jest wykorzystywanie ekonomii behawioralnej w konstrukcji powszechnego programu długoterminowego oszczędzania. Liczba uczestników w ciągu miesiąca zwiększyła się o ponad 718 tys. osób, co oznacza wzrost w niespełna 2 miesiące o blisko 28%. O sukcesie programu świadczy także fakt, że od wprowadzenia PPK w 2018 roku Polacy coraz chętniej aktywnie oszczędzają w różnych produktach w ramach III filaru. Oznacza to, że wdrożenie PPK i związana z tym kampania informacyjna doprowadziły do wzrostu świadomości konieczności gromadzenia oszczędności na czas po zakończeniu aktywności zawodowej.

Ekspertyza, którą warto się dzielić na arenie międzynarodowej

Doświadczenia, uzyskane podczas procesu przygotowywania ustawy, wdrażania programu oraz pierwszego automatycznego zapisu, stanowią doskonałą wskazówkę dla krajów, które rozważają lub planują wdrożenie programu w najbliższych latach. Dlatego eksperci PFR Portal PPK dzielą się swoimi doświadczeniami podczas najważniejszych międzynarodowych konferencji dotyczących przyszło- ści rynku emerytalnego.

Pierwsza Coroczna Konferencja Pensión 2023, 14 września 2023 r.

14 września 2023 r. odbyła się pierwsza międzynarodowa konferencja pod auspicjami instytutu badawczego Pensión Research and Consulting, której celem było stworzenie Złotych Standardów dla Prywatnych Emerytur. W tym wydarzeniu uczestniczyli wiodący naukowcy, liderzy branży oraz przedstawiciele organów regulacyjnych. Jednodniowa konferencja online obejmowała wiele obszarów związanych z projektowaniem systemów emerytalnych. Uczestnicy dyskutowali nad kluczowymi kwestiami dotyczącymi przyszłości emerytur.

Sesje koncentrowały się na optymalizacji projektowania systemów emerytalnych, doskonaleniu wyników funduszy domyślnych oraz na zastosowaniu narzędzi behawioralnych i technologicznych, które powinny zachęcać do oszczędzania na okres po zakończeniu aktywności zawodowej. Omawiano również rolę czynników ESG w projektowaniu systemów emerytalnych oraz produktów związanych z fazą dekumulacji w planowaniu emerytalnym.

Na uwagę zasłużył także blok tematyczny dot. automatycznego zapisu, zdefiniowanych opcji inwestycyjnych i planów na przyszłość w kontekście narodowych systemów emerytalnych - z udziałem Roberta Zapotocznego, prezesa zarządu PFR Portal PPK, Jerrego Moriarty’ego, prezesa Irlandzkiego Stowarzyszenia Funduszy Emerytalnych oraz Zoe Alexander, dyrektor ds. strategii i spraw korporacyjnych NEST.

Robert Zapotoczny podzielił się z uczestnikami konferencji doświadczeniami dotyczącymi wdrażania programu pracowniczych planów kapitałowych (PPK) w Polsce oraz przybliżył plany dotyczące działania sytemu emerytalnego jako całości. Prezes PFR Portal PPK zaznaczył, że punktem wyjścia do wprowadzenia PPK była przede wszystkim sytuacja demograficzna i rynek pracy w Polsce. Zaznaczył, że celem było stworzenie programu oszczędnościowego opartego na automatycznym zapisie, w którym w gromadzeniu oszczędności uczestniczą pracodawcy, pracownicy i państwo. Odnosząc się do wyników 4 lat funkcjonowania programu w Polsce, Robert Zapotoczny podkreślił, że pod koniec sierpnia br. wartość aktywów netto funduszy zdefiniowanej daty przekroczyła 18 mld zł. Dodał, że w samym PPK regularnie oszczędza 3,35 miliona osób, a łączna partycypacja w PPK wynosi 44,6 %, przy czym tylko w ramach samego tzw. ponownego autozapisu w 2023 roku, liczba uczestników programu zwiększyła się o 718 tys. Zdaniem Prezesa PFR Portal PPK, wpływ na ten wynik miała m.in. działalność edukacyjna i szkoleniowa prowadzona przez PFR Portal PPK. W kontekście wyzwań na najbliższe lata, Robert Zapotoczny wymienił zwiększenie partycypacji w PPK do 6 milionów oraz stworzenie platformy informacyjnej, która umożliwi Polakom uzyskanie - w jednym miejscu - informacji o ich oszczędnościach w różnych programach emerytalnych.

Podsumowując konferencję, dr Seda Peksevim z Turcji, założycielka i dyrektor zarządzająca Pensión Research & Consulting, podkreśliła m.in. potrzebę dalszych reform w celu promocji oszczędności emerytalnych oraz badań nad rolą funduszy emerytalnych. Planowana jest już druga edycja wydarzenia, które odbędzie się jesienią 2024 roku i będzie poświęcone emeryturom i technologii. Więcej czytaj: https://www.mojeppk.pl/aktualnosci/konferencja_pension_2023-0923n.html

ICPM-Maastricht Program on Trust-Building Through Effective Communications, 4 – 6 października 2023 r.

Międzynarodowe spotkanie ekspertów specjalizujących się programach emerytalnych odbyło się w dniach 4-6 października 2023 r. w Maastricht. Punktem wyjścia konferencji było to, że liderzy w branży emerytalnej coraz bardziej zdają sobie sprawę z rosnącego znaczenia efektywnej komunikacji w budowaniu zaangażowania członków programów oszczędnościowych, ich lojalności i zaufania, a także właściwego kierowania funduszem w długofalowej perspektywie, w tym w czasach kryzysu. Zapewnienie efektywnej i odpowiedniej komunikacji z oszczędzającymi to klucz do sukcesu planów emerytalnych.

W ciągu trzech dni intensywnych spotkań i dyskusji, omówiono:

• najlepsze praktyki instytucji emerytalnych z Australii, Kanady, Chile, Danii, Szwecji, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych, metody identyfikacji preferencji członków programów oszczędnościowych, dotyczących m.in. ryzyka i odpowiedzialnego inwestowania,
• wpływ sztucznej inteligencji i nowych technologii na komunikację emerytalną,
• rolę ekonomii behawioralnej i heurystyk w podejmowaniu decyzji o przejściu na emeryturę.

Celem wydarzenia było stworzenie skutecznej komunikacji, która umożliwi lepsze rozumienie tego, jak budować zaufanie i lojalność uczestników programów emerytalnych.

CEEC Forum, 10 października 2023 r

10 października 2023 r., w Sofii, odbyło się Forum Europy Środkowo-Wschodniej (CEEC Forum) 2023. Tym razem eksperci skupili się na aktualnych trendach, obserwowanych na rynkach emerytalnych w Europie Środkowo-Wschodniej i na Kaukazie. Organizatorem wydarzenia było Bulgarian Association of Supplementary Pension Security Companies (BASPSC) we współpracy z Investment & Pensions Europe (IPE). Wśród ekspertów znaleźli się przedstawiciele Europejskiego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych (EIOPA), Banku Światowego i Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Głos w dyskusji zabrali m.in. Evelina Miltenova, przewodnicząca zarządu BASPSC, Matti Leppälä, CEO i sekretarz generalny Pensions Europe, Csaba Nagy, przewodniczący CEEC Forum oraz Robert Zapotoczny, prezes zarządu PFR Portal PPK, którzy podzielili się swoimi wnioskami i rekomendacjami na przyszłość. Uczestnicy forum zgodnie potwierdzili, że obecnie jest czas na wnikliwe analizy i dyskusje na temat przyszłości systemów emerytalnych w regionie. Kolejne sesje koncentrowały się na tak ważnych tematach, jak zwiększenie uczestnictwa w systemie emerytalnym poprzez autozapis, zarządzanie wprowadzeniem euro, a także innowacje i zrównoważenie na rynku emerytalnym. CEEC Forum 2023 było doskonałą okazją do zdobycia cennej wiedzy i podzielenia się pomysłami z liderami branży emerytalnej.

IPE Conference & Awards, 27 – 29 listopada 2023 r.

Kolejną okazją do dyskusji nt. przyszłości programów emerytalnych na świecie i w Europie będzie listopadowy IPE Conference & Awards w Wiedniu organizowana przez wydawnictwo IPE (Investment & Pensions Europe, wydawcę m.in. publikacji dla inwestorów instytucjonalnych i osób odpowiedzialnych za zarządzanie funduszami emerytalnymi w Europie). Wydarzenie organizowane jest co roku od blisko ćwierćwiecza i jest adresowane do decydentów i ekspertów rynku emerytalnego, w tym do przedstawicieli funduszy emerytalnych.

IPE European Pension Fund Awards każdego roku oceniają osiągnięcia funduszy emerytalnych w Europie, tworząc nowe standardy w sektorze emerytalnym. IPE Conference & Awards to nie tylko wydarzenie branżowe - to święto sukcesu, innowacji i współpracy. Przyznawane wyróżnienia i nagrody stanowią potwierdzenie wysiłków i zaangażowania w doskonalenie systemów emerytalnych w Europie.

Autor: Marta Paleczna