7 lipca 2023
W przypadku, gdy uczestnik PPK zaczeka ze skorzystaniem ze swoich oszczędności do ukończenia 60 lat, nie wiążą się z tym takie pomniejszenia jak przy zwrocie. Po spełnieniu warunków określonych w ustawie o PPK, uczestnik PPK będzie mógł wypłacić środki bez żadnych pomniejszeń, w tym bez zapłaty podatku dochodowego.
Po ukończeniu 60. roku życia (niezależnie od płci) uczestnik PPK może dysponować zgromadzonymi oszczędnościami, bez względu na to, czy nadal pracuje czy też nie. Osoba, która ukończyła 60. rok życia, nie musi jednak rezygnować z oszczędzania w PPK. Jeśli nadal jest aktywna zawodowo, może zwiększać swoje oszczędności - tak długo jak będzie chciała i wypłacić je dopiero, gdy podejmie taką decyzję - np. w okresie, gdy przestanie pracować.
Uczestniczka PPK urodziła się 10 lutego 1964 r. Chce skorzystać ze swoich środków na rachunku PPK na początku 2024 roku. Oczywiście może to zrobić w każdym czasie. Ważne jest jednak, czy nastąpi to przed 10 lutego 2024 r. W przypadku wycofania środków np. 9 lutego, będzie to zwrot, z pomniejszeniami przewidzianymi w art. 105 ustawy o PPK. Jeśli jednak uczestniczka PPK zaczeka do 10 lutego, to będzie to już wypłata po osiągnięciu przez nią 60. roku życia. Zgodnie z art. 112 kodeksu cywilnego zasadą jest, że termin oznaczony w latach kończy się z upływem dnia, który datą odpowiada początkowemu dniowi terminu. Jednak przy obliczaniu wieku osoby fizycznej termin upływa z początkiem ostatniego dnia, czyli z rozpoczęciem dnia odpowiadającego dacie urodzin tej osoby. Oznacza to, że uczestniczka PPK urodzona 10 lutego 1964 r. ukończy 60. rok życia o północy z 9 na 10 lutego 2024 r.
Załóżmy, że spółka, która wdrożyła PPK w 2020 roku, zatrudniała wówczas dwóch pracowników w wieku 69 lat. Jeden z nich chciał zostać uczestnikiem PPK, w związku z czym złożył pracodawcy wniosek o zawarcie dla niego umowy o prowadzenie PPK. Drugi pracownik nie był zainteresowany uczestnictwem w PPK. W 2021 roku pracownik niebędący uczestnikiem PPK, już po ukończeniu 70 lat, zmienił zdanie i zwrócił się do pracodawcy, aby „zapisał go do PPK”. Nie nastąpiło to jednak, gdyż nie można zawrzeć umowy o prowadzenie PPK dla osoby zatrudnionej, która ukończyła 70 lat. Natomiast drugi pracownik, zapisany do PPK przed 70. urodzinami, nadal oszczędza w tym programie, a pracodawca dokonuje za niego wpłat do PPK. Po odejściu z pracy, uczestnik PPK - mimo braku nowych wpłat do PPK - nie będzie musiał wypłacić środków zgromadzonych już na jego rachunku PPK. Zrobi to dopiero wtedy, gdy podejmie taką decyzję.
Należy pamiętać, że decyzja o rozpoczęciu wypłat po ukończeniu 60 lat oznacza dla uczestnika PPK koniec gromadzenia nowych środków w tym programie. Dlatego taką decyzję uczestnik PPK – zwłaszcza ten aktywny zawodowo – powinien dobrze przemyśleć.
Konsekwencje rozpoczęcia wypłat po 60. roku życia
Wypłata środków z rachunku PPK następuje na wniosek uczestnika złożony instytucji finansowej. O rozpoczęciu wypłaty środków zgromadzonych na rachunku PPK uczestnika, instytucja finansowa niezwłocznie informuje podmiot zatrudniający oraz PFR. Następnie PFR, za pomocą systemu teleinformatycznego ewidencji PPK, niezwłocznie informuje inne instytucje finansowe o rozpoczęciu wypłaty środków zgromadzonych na rachunku PPK uczestnika, dla którego te instytucje prowadzą rachunki PPK. Instytucje finansowe, o których mowa powyżej - niezwłocznie, nie później niż w terminie 2 dni roboczych od dnia otrzymania informacji od PFR - informują podmioty zatrudniające, z którymi zawarły umowy o zarządzanie PPK, o rozpoczęciu wypłat przez uczestnika PPK. Po otrzymaniu od instytucji finansowej informacji o rozpoczęciu wypłat środków zgromadzonych na rachunku PPK uczestnika po osiągnięciu przez niego 60. roku życia nowe wpłaty na PPK nie są już dokonywane ani dopłaty roczne nie są przekazywane.
Jeśli pracujący uczestnik PPK - po ukończeniu 60. roku życia - rozpocznie wypłatę swoich oszczędności z tego programu, zatrudniający go pracodawca nie powinien już obliczać, pobierać ani dokonywać wpłat na jego rachunek PPK. Dotyczy to zarówno wpłat finansowanych przez tego uczestnika PPK, jak i wpłat finansowanych przez jego pracodawcę.
Uczestniczka PPK, mająca 60 lat, odeszła z pracy u swojego pracodawcy i rozpoczęła wypłatę środków z rachunku PPK. Instytucja finansowa poinformowała o tym pracodawcę. Po ustaniu zatrudnienia, pracodawca wypłacił uczestniczce PPK premię roczną. Zasadą jest, że należy naliczyć wpłaty do PPK także od wynagrodzenia wypłaconego uczestnikowi PPK po ustaniu zatrudnienia, o ile przed jego wypłatą uczestnik nie złożył deklaracji o rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK. Jednak w rozpatrywanym przypadku pracodawca - w związku z rozpoczęciem przez uczestniczkę wypłaty środków z rachunku PPK - nie obliczy, nie pobierze i nie dokona wpłat do PPK od wypłaconej jej premii rocznej.
W przypadku, gdy uczestnik PPK ma kilka rachunków PPK, rozpoczęcie wypłat środków z jednego z nich powoduje, że na żaden z jego rachunków PPK nie będą już dokonywane wpłaty.
Uczestnik PPK ma ukończone 60 lat. Chce wypłacić środki ze swojego rachunku PPK i kontynuować oszczędzanie w tym programie. Nie jest to możliwe. Jeżeli uczestnik PPK rozpocznie wypłatę środków ze swojego rachunku PPK, to na ten rachunek nie wpłyną już nowe wpłaty. W przypadku, gdy uczestnik PPK ma kilka rachunków PPK, rozpoczęcie wypłat choćby z jednego z nich spowoduje, że na żaden jego rachunek PPK nie będą już wpływać nowe wpłaty. I to niezależnie od tego, ile rachunków PPK jest prowadzonych dla tego uczestnika.
Rozpoczęcie wypłat z rachunku PPK pozbawi uczestnika PPK także dopłaty rocznej. Jeżeli - po rozpoczęciu wypłat - do instytucji finansowej wpłynęłaby dopłata roczna dla tego uczestnika PPK, to instytucja finansowa nie powinna ewidencjonować jej na jego rachunku PPK. W takim przypadku instytucja finansowa powinna zwrócić nienależnie otrzymaną dopłatę roczną.
Dopłata roczna jest ewidencjonowana na rachunku PPK uczestnika PPK, który nabył do niej prawo, nie później niż do 15 kwietnia roku następującego po roku kalendarzowym, za który przysługuje. Podejmując decyzję o rozpoczęciu wypłat z rachunku PPK, warto wziąć po uwagę ten termin.
Sposób wypłaty środków
To, kiedy po osiągnięciu 60. roku życia rozpocząć wypłatę oraz w jaki sposób, zależy wyłącznie od uczestnika PPK. Przy czym to, na jaki wariant zdecyduje się dany uczestnik, przesądzi o tym, czy będzie on musiał zapłacić podatek od zysków kapitałowych czy też nie.
Wypłata środków z rachunku PPK, po osiągnięciu 60. roku życia, może być dokonana w jednej z następujących proporcji:
- 25% środków jednorazowo i 75% środków w miesięcznych ratach albo
- 100% środków w miesięcznych ratach, bez wypłaty jednorazowej.
Uczestnik PPK złożył wniosek o wypłatę z rachunku PPK w opcji: 25% środków jednorazowo, a pozostałe 75% w miesięcznych ratach. Pierwsza wypłata środków, zgodnie z tą dyspozycją, powinna obejmować kwotę odpowiadającą 25% środków oraz kwotę odpowiadającą pierwszej racie z pozostałych 75% środków. Wraz z wypłatą jednorazową 25% środków, instytucja finansowa wypłaci pierwszą ratę, chyba że uczestnik PPK wskazał inny termin wypłaty pierwszej raty.
Jeżeli uczestnik PPK wypłaci:
- 25% środków jednorazowo, a 75% w co najmniej 120 miesięcznych ratach albo
- 100% środków w co najmniej 120 miesięcznych ratach
- nie zapłaci podatku dochodowego (ani według skali podatkowej, ani zryczałtowanego). Wynika to z art. 21 ust. 1 pkt 58c lit. b ustawy o PIT.
Uczestnik PPK może podjąć decyzję o wypłacie 100% albo 75% środków w mniejszej liczbie rat niż 120 miesięcznych rat. W takim przypadku zapłaci 19% zryczałtowany podatek dochodowy od zysków kapitałowych wypracowanych przez 75% środków (art. 30a ust. 1 pkt 11b i ust. 13 ustawy o PIT). Dochód stanowi kwota wypłaty z dokonanego odkupienia jednostek uczestnictwa lub umorzenia jednostek rozrachunkowych, pomniejszona o wydatki na nabycie odkupionych jednostek uczestnictwa lub wpłaty na umorzone jednostki rozrachunkowe, z których dokonano wypłaty. Dochód do opodatkowania jest określany dla każdej z rat wypłaty. Dochód uzyskany z tytułu wypłaty pozostałych 25% środków zgromadzonych na rachunku PPK - niezależnie od tego, czy wypłacono je jednorazowo czy w jakiejkolwiek ilości rat - jest zwolniony z opodatkowania podatkiem dochodowym.
Obliczenie wysokości rat
Wysokość pierwszej raty zostaje wyliczona przez podzielenie łącznej wartości wszystkich jednostek uczestnictwa, jednostek uczestnictwa ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego lub jednostek rozrachunkowych zapisanych na rachunku PPK uczestnika PPK w dniu złożenia wniosku przez 120, a jeżeli uczestnik PPK złożył wniosek o wypłatę w mniejszej liczbie rat - przez liczbę odpowiadającą liczbie rat wskazanych we wniosku. Jeżeli wysokość pierwszej raty jest mniejsza niż 50 zł, środki zapisane na rachunku PPK uczestnika wypłaca się jednorazowo.
Ustawa o PPK nie rozstrzyga, co należy rozumieć przez „złożenie wniosku”. Co do zasady, powinien to być dzień, w którym instytucja finansowa mogła zapoznać się z treścią wniosku. Jednak o tym, jaki dzień będzie traktowany przez instytucję finansową jako dzień złożenia wniosku o wypłatę, powinna rozstrzygać treść umowy o zarządzanie PPK i umowy o prowadzenie PPK. Według stanu na ten dzień ustala się łączną wartość jed-nostek uczestnictwa na rachunku PPK uczestnika.
Zmiana liczby rat
Co do zasady, uczestnik PPK może zmienić zadeklarowaną liczbę rat. Zmiana może nastąpić w trakcie całego okresu wypłat ratalnych. Jeżeli jednak - na podstawie zadeklarowanej liczby rat - wypłata środków ma trwać co najmniej 10 lat, uczestnik PPK nie może zmienić zadeklarowanej liczby rat w ten sposób, że - po zmianie zadeklarowanej liczby rat - wypłata ratalna środków trwałaby krócej niż 10 lat.
W przypadku, gdy uczestnik PPK wystąpił o wypłatę środków w mniejszej liczbie rat niż 120, a następnie dokonał zmiany zadeklarowanej liczby rat na co najmniej 120:
- przed wypłatą pierwszej raty – dochody od wypłaconych środków będą zwolnione z opodatkowania podatkiem dochodowym,
- po rozpoczęciu wypłat – dochody od wypłaconych środków, przed zmianą liczby zadeklarowanych rat, podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym, a dochody z wypłat dokonanych po zmianie liczby zadeklarowanych rat będą zwolnione z opodatkowania.
Uczestnik PPK złożył wniosek o wypłatę 25% środków jednorazowo, a pozostałych 75% środków w 10 miesięcznych ratach. Następnie jednak - jeszcze przed wypłatą pierwszej raty - zwiększył liczbę rat do 120. W takim przypadku dochody od wszystkich wypłaconych środków będą zwolnione z opodatkowania podatkiem dochodowym. Gdyby jednak zwięk-szył liczbę rat do 120 już po wypłaceniu np. 5 rat, to dochody od środków wypłaconych w ramach tych 5 rat, przed zwiększeniem liczby zadeklarowanych rat do 120, podlegałyby opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym, a dochody z ratalnych wypłat dokonanych po zmianie liczby zadeklarowanych rat byłyby zwolnione z opodatkowania.
Uczestnik PPK zadeklarował wypłatę 25% środków jednorazowo, a 75% środków w 20 miesięcznych ratach, w związku z czym przy tych wypłatach ratalnych był naliczany zryczałtowany podatek dochodowy. Po zrealizowaniu 10 wypłat ratalnych, uczestnik PPK zwiększył liczbę pozostałych do realizacji rat do 110. Spowodowało to, że łączna liczba miesięcznych rat (już wypłaconych oraz zadeklarowanych po zmianie) wynosi 120. W takim przypadku dochody od środków wypłaconych przed zmianą liczby rat, czyli w ramach 10 miesięcznych rat, podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Natomiast dochody z wypłat dokonanych po zmianie liczby zadeklarowanych rat, czyli w ramach 110 miesięcznych lat, będą zwolnione z opodatkowania.
Ponadto, jeżeli wysokość pierwszej raty - po zmianie liczby rat - jest mniejsza niż 50 zł, zmiana zadeklarowanej liczby rat jest niedopuszczalna.
Pierwsza rata - po złożeniu przez uczestnika PPK wniosku o zmianę zadeklarowanej wcześniej liczby rat - powinna zostać wyliczona przez podzielenie łącznej wartości wszystkich jednostek uczestnictwa, jednostek uczestnictwa ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego lub jednostek rozrachunkowych zapisanych na rachunku PPK uczestnika, w dniu złożenia wniosku o zmianę liczby rat, przez nową liczbę rat, która wynika z tego wniosku.
Więcej informacji i przykładów można przeczytać w bezpłatnej publikacji: PPK w praktyce. Korzystanie z oszczędności w PPK
Autorki: Małgorzata Jankowska, Anna Puszkarska
