Oszczędzanie pieniędzy jest niezbędne, by zapewnić sobie bezpieczną przyszłość finansową. O ile większość pracujących nie ma problemów z rozszyfrowaniem skrótu ZUS (Zakład Ubezpieczeń Społecznych), o tyle dodatkowe formy oszczędzania na emeryturę mogą stanowić problem. PPK, PPE, IKE, IKZE – co mówią nam te skróty?

Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK)

To najmłodszy program oszczędzania długoterminowego wraz z pracodawcą. Może do niego przystąpić każda osoba zatrudniona w wieku 18-70 lat, podlegająca obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Na indywidualny rachunek PPK pracownika w wybranej instytucji finansowej co miesiąc wpływa standardowo 2% jego pensji, do której co najmniej 1,5% wynagrodzenia dokłada pracodawca. Dodatkowo po 3 miesiącach pracownik otrzymuje wpłatę powitalną (250 zł), a co roku dopłatę roczną (240 zł) od państwa. Pieniądze te inwestowane są – o ile pracownik nie postanowi inaczej – w fundusze, które dostosowują swoją politykę inwestycyjną do wieku uczestnika programu. Istnieje możliwość zwiększenia wpłaty pracownika do 4% lub w przypadku niskich zarobków, obniżenia do 0,5%. Pracodawca również -niezależnie od pracownika - może zwiększyć kwotę swojej wpłaty do maksymalnie 4%. 

Najkorzystniejszą opcją jest oszczędzanie co najmniej do 60. roku życia (niezależnie od płci), ale z pieniędzy można skorzystać z każdej chwili. Jeśli wypłacimy środki wcześniej, trzeba jednak liczyć się z potrąceniami – stracisz między innymi wszystkie wpłaty od państwa, 30% wpłat pracodawcy zostanie przekazane na Twoje indywidualne konto w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, zapłacisz także podatek od zysków kapitałowych w wysokości 19% (tylko od wypracowanego zysku z inwestowania środków). Takich potrąceń nie będzie, jeśli wypłacisz pieniądze na wkład własny do kredytu hipotecznego lub w przypadku poważnego zachorowania. Bez żadnych potrąceń można także transferować środki na nowy rachunek PPK przy zmianie pracy. 

Pracowniczy Program Emerytalny (PPE)

Program podobnie jak Pracownicze Plany Kapitałowe opiera się na oszczędzaniu w miejscu pracy. O ile jednak pracodawca nie może odmówić „zapisania” pracownika do PPK, o tyle utworzenie PPE jest jego dobrą wolą. W ramach programu pracodawca zasila rachunek PPE pracownika miesięcznymi składkami w wysokości nie wyższej niż 7% wynagrodzenia. Program dopuszcza także odprowadzanie dobrowolnych składek dodatkowych przez pracowników – w 2024 roku maksymalnie może to być kwota 35 208 zł. Oszczędności są inwestowane przez wybraną instytucję finansową. 

Wypłata z PPE może nastąpić na wniosek uczestnika po ukończeniu przez niego 60 lat lub 55 lat, jeśli przedstawi decyzję o przyznaniu mu emerytury. Po ukończeniu 70 lat wypłata odbywa się automatycznie. Wcześniejsze wycofanie oszczędności z PPE możliwe jest w sytuacji, gdy program jest likwidowany lub nie pracujesz już u pracodawcy prowadzącego program. Można wówczas bez potrąceń dokonać transferu oszczędności na Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) lub do PPE prowadzonego przez innego pracodawcę. Jeśli zdecydujesz się jednak na zwrot środków, będzie wiązało się to z potrąceniami analogicznymi jak w przypadku PPK, tj. przekazaniu 30% wpłat pracodawcy do ZUS oraz 19% podatkiem od zysku kapitałowego. 

Pracodawcy, prowadzący u siebie Pracowniczy Program Emerytalny przed objęciem ich obowiązkiem utworzenia Pracowniczych Planów Kapitałowych, nie muszą prowadzić PPK. W PPE musi jednak uczestniczyć co najmniej 25% zatrudnionych, a wpłata pracodawcy musi być wyższa niż 3,5% wynagrodzenia pracownika.

Indywidualne Konta Emerytalne (IKE)

W tym programie to uczestnik podejmuje wszystkie decyzje, począwszy od wyboru instytucji finansowej, w której chce otworzyć swój rachunek IKE, po sposób, w jaki środki mają być inwestowane. Maksymalna roczna wysokość wpłat na IKE wynosi 3-krotność przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok, czyli w 2024 roku jest to kwota 23 472,00 zł. Dochody z tytułu oszczędzania na IKE są zwolnione od podatku od dochodów kapitałowych w wysokości 19% (tzw. podatku Belki), pod warunkiem oszczędzania do 60. roku życia lub po ukończeniu 55 lat i uzyskaniu uprawnień emerytalnych. Wcześniejsza wypłata jest możliwa, ale będzie oznaczała opodatkowanie Twojego zysku kapitałowego.

Jeśli Twój rachunek IKE był zasilony wpłatami z PPE lub z IKE osoby, której jesteś spadkobiercą i zdecydujesz się na wcześniejszą wypłatę, również 30% sumy składek podstawowych wpłaconych do programu emerytalnego zostanie przekazane do ZUS.

Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE)

IKZE zasadniczo podobne jest do IKE. O ile jednak w przypadku Indywidualnego Konta Emerytalnego zastosowano preferencję podatkową (brak podatku Belki), o tyle wpłaty na IKZE można odliczyć od podstawy opodatkowania w podatku od osób fizycznych. Tu również obowiązuje limit wpłat w wysokości 1,2-krotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok (dla osób fizycznych) oraz 1,8-krotności dla mikroprzedsiębiorców. Oznacza to w 2024 roku odpowiednio kwotę 9388,80 zł oraz 14 083,20 zł.

Wypłata środków zgromadzonych na IKZE następuje wyłącznie na wniosek oszczędzającego, po osiągnięciu przez niego wieku 65 lat (niezależnie od płci) oraz pod warunkiem dokonywania wpłat na IKZE co najmniej w 5 latach kalendarzowych. W takim przypadku wypłacane środki są opodatkowane zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 10%. Decydując się na wcześniejszy zwrot środków zgromadzonych na IKZE, otrzymasz wszystkie środki będące na rachunku, ale będziesz musiał uwzględnić otrzymane pieniądze w rocznym zeznaniu podatkowym PIT i samodzielnie odprowadzić należny podatek według skali podatkowej. 

Jaki program wybrać?

Aktualnie najwięcej osób, bo aż 3,57 miliona, uczestniczy w Pracowniczych Planach Kapitałowych. Według badań jest to także program najczęściej wybierany przez osoby młode. Niewątpliwą jego zaletą jest prostota przystąpienia do oszczędzania – osoby w wieku 18-55 lat nie muszą nic robić, by pracodawca „zapisał” je do programu. Niestety, program jest niedostępny dla osób samozatrudnionych, dla których z pewnością korzystnie będzie oszczędzać np. w IKZE. 

Wszystkie programy mają na celu zachęcenie do oszczędzania długoterminowego, stąd też pojawiające się potrącenia w przypadku wcześniejszych wypłat. Ich niewątpliwym plusem jest możliwość dziedziczenia zgromadzonych środków. Niezależnie od tego, który z programów wybierzesz, jest to znakomity sposób na efektywne oszczędzanie na przyszłość. A o tym, że trzeba oszczędzać, z pewnością już wiesz.

Autor: Marta Damm-Świerkocka