Ustawa o PPK nie zawiera, z wyjątkiem art. 46 ust. 2, odniesień do możliwości wypowiedzenia umowy o prowadzenie PPK. Należy jednak przyjąć, że umowa taka jako umowa cywilnoprawna może być wypowiedziana lub rozwiązana.

Niemniej, ze względu na specyficzny charakter tej umowy, określony w ustawie o PPK oraz zasady działania instytucji finansowej będącej stroną tej umowy, umowa ta nie może być wykonywana w sposób oderwany od przepisów ustawy, które określają ramy prawne oraz szczegółowe warunki prowadzenia działalności przez tą instytucję finansową. Zatem umowa o prowadzenie PPK w zależności od tego, czy została zawarta z funduszem inwestycyjnym, funduszem emerytalnym, czy zakładem ubezpieczeń, będzie wykonywana przy uwzględnieniu ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjności (dalej: ustawa o funduszach inwestycyjnych), ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych albo ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (ustawy sektorowe) i Kodeksu cywilnego.

Takie umiejscowienie regulacji dotyczących umowy o prowadzenie PPK w systemie prawa powoduje, że w odniesieniu do tej umowy swoboda stron w zakresie nawiązywania, ukształtowania czy rozwiązania tej umowy doznaje ograniczenia w takim zakresie, w jakim byłoby to nie do pogodzenia z zasadami gromadzenia środków w PPK, przepisami ustaw sektorowych, czy Kodeksu cywilnego. Należy mieć na względzie również to, że sposób gromadzenia wpłacanych do PPK środków przez daną instytucję finansową odbywa się w reżimie ustawy sektorowej, do której stosowania ta instytucja finansowa jest obowiązana, a nadto, że zgodnie z ustawą o PPK gromadzenie środków na rachunkach PPK przez uczestnika PPK musi mieć swoją podstawę w umowie o prowadzenie PPK.

W funduszach emerytalnych członkostwo w funduszu wynika z faktu zawarcia umowy o prowadzenie PPK, a zatem, aby było możliwe zapisanie lub utrzymywanie jednostek rozrachunkowych na rachunku członka funduszu emerytalnego będącego funduszem zdefiniowanej daty lub w rejestrze członków tego funduszu musi istnieć umowa o prowadzenie PPK zawarta w imieniu i na rzecz tego członka.

Podobnie w przypadku Ubezpieczeniowych Funduszy Kapitałowych (dalej: UFK) będących funduszami zdefiniowanej daty. Ze względu na to, że umowa o prowadzenie PPK ma charakter indywidualnej umowy ubezpieczenia, bez istnienia tej umowy na rachunku PPK ubezpieczonego z danym UFK nie mogą być zapisane jednostki uczestnictwa.

W funduszach inwestycyjnych jednostki uczestnictwa funduszu zdefiniowanej dany mogą być zbywane tylko na rzecz osoby, w imieniu i na rzecz której podmiot zatrudniający zawarł umowę o prowadzenie PPK. W związku z tym w rejestrze uczestników, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o funduszach inwestycyjnych, mogą być zapisane jednostki uczestników PPK. Zatem, aby środki uczestnika PPK mogły być zapisane na rachunku PPK, uczestnik PPK musi być stroną zawartej w jego imieniu i na jego rzecz umowy o prowadzenie PPK.

Ze względu na to, że art. 12 i 19 ustawy o PPK, określające zasady postępowania podmiotu zatrudniającego w przypadku wypowiedzenia umowy o zarządzanie PPK przez podmiot zatrudniający oraz w przypadku podjęcia przez osobę zatrudnioną zatrudnienia w nowym podmiocie zatrudniającym, umożliwiają osobie zatrudnionej niewyrażenie zgody na złożenie przez podmiot zatrudniający w jej imieniu wniosku o wypłatę transferową i pozostawienie środków na jej rachunku PPK do czasu wypłaty, wypłaty transferowej i zwrotu, dla zagwarantowania tych praw uczestnika PPK konieczne jest dalsze istnienie umowy o prowadzenie PPK zawartej w imieniu i na rzecz tego uczestnika PPK. Rozwiązanie tej umowy spowodowałoby konieczność przekazania środków zgromadzonych na rachunku PPK temu uczestnikowi.

Trzeba jednak pamiętać, że ustawa o PPK określa w sposób ścisły sposoby oraz zasady, na jakich mogą być dokonywane wypłaty z rachunku PPK tj. wypłaty w sytuacjach określonych w art. 97, wypłaty transferowej w przypadkach określonych w art. 102, czy poprzez zwrot, o którym mowa w art. 105 ustawy. Co do zasady jednak takie działanie wymagałoby złożenia odpowiedniej dyspozycji przez uczestnika i mogłoby wiązać się z koniecznością uiszczenia przez niego podatku oraz pomniejszenia kwoty pochodzącej z umorzenia jednostek uczestnictwa lub jednostek rozrachunkowych zgodnie z art. 105 ust. 2 ustawy o PPK. Zatem, ze względu na interes uczestnika PPK umowa o prowadzenie PPK do czasu, gdy na rachunku PPK uczestnika otwartym w związku z zawarciem tej umowy zapisane są jednostki uczestnictwa albo jednostki rozrachunkowe, nie może być rozwiązana. Umowa o prowadzenie PPK może zostać natomiast rozwiązana, jeżeli na rachunku PPK uczestnika PPK nie będą zapisane jednostki uczestnictwa lub jednostki rozrachunkowe. Zasady wskazane powyżej mają zastosowanie do wszystkich instytucji finansowych będących funduszami zdefiniowanej daty. W przypadku zakładów ubezpieczeń zarządzających UFK będących funduszami zdefiniowanej daty, zakład ubezpieczeń nie może wypowiedzieć takiej umowy, bo brak jest przepisu prawa umożliwiającego wypowiedzenie tej umowy zakładowi ubezpieczeń (art. 830 § 3 Kodeksu cywilnego).

Więcej zagadnień prawnych w zakresie Ustawy o PPK możesz przeczytać bezpłatnie w publikacji Zagadnienia prawne w zakresie Ustawy o PPK (klik).

Autor: Biuro Redakcji PFR Portal PPK