Jaką postawę przyjąć wobec aktualnej sytuacji ekonomicznej i geopolitycznej? Czy warto gromadzić pieniądze, czy raczej właśnie teraz korzystać z atrakcyjnych wycen papierów wartościowych? Między innymi o tym rozmawiali uczestnicy panelu „Hedonizm czy ascetyzm. W niespokojnych czasach wydawać czy oszczędzać?” podczas XXXI Forum Ekonomicznego w Karpaczu.

Forum Ekonomiczne to platforma wymiany poglądów i kształtowania opinii liderów, jedno z najistotniejszych miejsc spotkań elit polityczno-biznesowych w Europie. W panelu, który odbył się 7 września br., uczestniczyli znakomici eksperci branży finansowej i ubezpieczeniowej: Bartosz Marczuk, wiceprezes zarządu PFR SA, Artur Soboń, sekretarz stanu w Ministerstwie Finansów, Robert Zapotoczny, prezes zarządu PFR Portal PPK, dr Marek Dietl, prezes Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie, prof. Gertruda Uścińska, prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Zbigniew Jagiełło, członek Rady Programowej Forum Ekonomicznego. Spotkanie poprowadził Paweł Czuryło, zastępca redaktora naczelnego „Dziennik Gazeta Prawna”.

Czy możemy oszczędzać?

Krótkie wprowadzenie do dyskusji przedstawił Bartosz Marczuk. Według badań GUS z 2021 r. Polacy mają coraz więcej pieniędzy do dyspozycji i mogą oszczędzać nawet 40% dochodów. Mniej optymistycznie wygląda sposób, w jaki przechowujemy oszczędności. Prawie 31% Polaków pieniądze trzyma w depozytach bieżących rozliczeniowych, aż 13% w gotówce. W sumie w ten sposób przechowywana jest kwota wynosząca 1,2 biliona złotych. – Trzymamy pieniądze w takich formach, które nie przynoszą nam realnie zysku i na nich tracimy – podkreślił wiceprezes PFR.

Potrzebna edukacja finansowa

Paneliści zgodnie przyznają, że brak jest edukacji w zakresie finansów. – Tam, gdzie kształtuje się świadomość oszczędzania, tam powinny pójść kwestie dot. uświadamiania, w jaki sposób wykorzystać oszczędności – powiedział Zbigniew Jagiełło. O edukacji, w tym Szkolnej Internetowej Grze Giełdowej, która ma znaleźć się w programie nauczania w szkołach, mówił także prezes GPW. – Chciałbym, żeby kapitalizm premiował oszczędzanie i rynkową alokację zasobów – podkreślał. Tymczasem w naszej gospodarce wciąż mamy za dużo konsumpcji, a za mało oszczędzania i inwestowania. – Realna rzeczywistość nam nie sprzyja. 15 lat temu wydawaliśmy wszystko, co mieliśmy. Nie mamy DNA oszczędnościowego, doświadczenia gromadzenia majątków przez pokolenia – zaznaczał Bartosz Marczuk, odwołując się do przeszłości historycznej Polski. 

Dywersyfikacja źródeł dochodu

Coraz chętniej jednak sięgamy po produkty finansowe. W II kwartale 2022 r. zainteresowanie obligacjami wzrosło o 70% w stosunku do analogicznego kwartału poprzedniego roku. Nikt nie ma wątpliwości, że powinniśmy oszczędzać. Pomimo danych o dochodzie rozporządzalnym – jest trochę tak, że potrzebujemy nie tyle hedonizmu czy ascezy, co bezpieczeństwa. Bogacimy się, ale jeśli chodzi o aktywa osobiste, majątki, wciąż jesteśmy państwem, które potrzebuje czasu, by to zbudować – mówił minister Soboń. Ten czas to również moment na promocję dodatkowych źródeł dochodu po zakończeniu pracy zawodowej. –  Potrzebujemy konsekwencji, stabilizacji, w perspektywie roku 2040, kiedy przejdziemy już tylko na model zdefiniowanej składki, powinna być coraz większa dywersyfikacja źródeł, z których pochodzą świadczenia emerytalne. (…) Liczymy, że PPK, systematyczność, edukacja, wszystko to będzie powoli zmieniało strukturę dochodu na starość. Trzeba zapewnić odpowiednią wysokość świadczeń – podkreślała profesor Gertruda Uścińska.

Konieczność dodatkowego oszczędzania

Pracownicze Plany Kapitałowe to rozwiązanie, dzięki któremu nie tylko miliony Polaków zaczęły budować swoje oszczędności, ale także dzięki któremu zaczęto rozmawiać o konieczności dodatkowego oszczędzania na jesień życia. – Osoby, które pozostały, zwłaszcza z I fazy oszczędzania, po zalogowaniu się na swój rachunek zazwyczaj są zaskoczone wysokością zgromadzonych oszczędności. Perspektywy mamy pozytywne, liczba oszczędzających wzrasta z każdym miesiącem – powiedział Robert Zapotoczny. Prezes PFR Portal PPK odniósł się także do niekorzystnej koniunktury na giełdzie oraz do braku zaufania Polaków do produktów emerytalnych i oszczędnościowych, będące pokłosiem OFE. Czas wdrożenia Pracowniczych Planów Kapitałowych był wyjątkowo niekorzystny: pandemia, wybuch wojny w Ukrainie, rosnąca inflacja nie sprzyjają budowaniu oszczędności. – Jestem umiarkowanym optymistą. Czas działa na naszą korzyść – rozwijamy się, bogacimy, uczymy się, pojawił się w końcu bardzo dobry produkt – zaznaczył Bartosz Marczuk.

Perspektywy na przyszłość

W jaki sposób można podnieść świadomość Polaków i zachęcić ich do oszczędzania? Rozwiązaniem może być Centralna Informacja Emerytalna (CIE), w której każdy będzie mógł podejrzeć swoje środki, zgromadzone na przyszłość. Według badań przeprowadzonych przez PFR SA, 74% ankietowanych interesuje posiadanie takich informacji. Innym przedstawionym podczas panelu pomysłem jest połączenie korzyści IKE i IKZE w jeden nowy produkt emerytalny.

Autor: Marta Damm-Świerkocka