„Jaka role pełnią – a jaką powinny pełnić – instytucje finansowe w budowaniu zaufania i edukacji klientów?” – taki tytuł nosił panel dyskusyjny, który dotyczył rozwoju rynku finansowego, zaufania publicznego do instytucji finansowych, oszczędzania wspólnie z pracodawcą i państwem, pracy i rynku kapitałowego oraz bezpieczeństwa finansowego Polaków. 

W rozmowie udział wzięli: Robert Zapotoczny – prezes PFR Portal PPK, Agnieszka Jakuczek – prezes eOFWCA.pl, Paweł Jaroszek – członek zarządu ZUS, Marlena Janota – członek zarządu Santander TFI, Marcin Żółtek – wiceprezes PTF PZU oraz Paweł Dobrowolski – Główny Ekonomista PFR. 

Goście poruszali kwestię związku między edukacją a wiedzą finansową. Okazuje się, że jedno wcale nie wynika z drugiego, ale rola edukacji jest bardzo ważna, bo w państwach bogatszych, gdzie poziom edukacji jest wyższy, ludzie lepiej rozumieją mechanizmy gospodarki. Prelegenci zwracali uwagę na fakt, że edukacja to tylko jedna noga, na której opiera się stabilność finansowa, drugim niezwykle ważnym elementem jest doświadczenie i umiejętność skorzystania z posiadanej wiedzy. 

My musimy budować edukację niemalże od zera, wiedza jak najbardziej jest nam potrzebna, ale potrzebujemy też skutecznego, dobrego nauczania. Nie możemy tylko podawać wiedzy, ludzie muszą jej doświadczyć na własnej skórze, by się jej nauczyć. Większy nacisk powinniśmy kłaść na umiejętność wykorzystania wiedzy – oceniła Agnieszka Jakuczek – prezes eOFWCA.pl. 

Jaki jest stan wiedzy Polaków?

Eksperci rozmawiali nie tylko o tym, jaka powinna być forma przekazywanych komunikatów, ale także jej treść. Zdaniem rozmówców nauka ekonomii w ujęciu akademickim nie rozwiąże problemu, pomocą w nauce stosowania wiedzy mogłaby być matematyka finansowa. Ponadto pojawił się wątek wiedzy w zależności od terminu oszczędzania. Okazuje się bowiem, że Polacy są dobrze wyedukowani finansowo, ale tylko w ujęciu bieżącego zarządzania. Oszczędzanie długoterminowe jest dla nich abstrakcyjne. 

Krótkoterminowo jesteśmy całkiem dobrzy, ale im dalej, tym więcej niepewności i wątpliwości. Nie wiemy, co robić w dłuższej perspektywie, a rzeczywistość jest brutalna i możemy słono zapłacić za brak wiedzy. Dlatego naszą rolą jako specjalistów na rynku jest to, żeby dostarczać klientom dobrej wiedzy, a nie zadowalać się tylko tym, żeby nasi klienci byli szczęśliwi krótkoterminowo – skomentował Paweł Jaroszek, członek zarządu ZUS.

Polecajmy sobie wiarygodnych, rzetelnych, wykwalifikowanych ludzi jako edukatorów. Ale pamiętajmy, że największy problem w budowaniu oszczędności jest w tych, którzy tych edukatorów i doradców finansowych nie mają – dodała Marlena Janota, członek zarządu Santander TFI. 

Paneliści zwrócili uwagę na jeszcze jeden aspekt dotyczący edukacji. Nie wszystko, co obserwujemy obecnie można ocenić pozytywnie. Okazuje się, że większość Polaków jest bierna, oszczędza na lokatach, pojęcie ryzyka jest kategorią abstrakcyjną i budzącą przerażenie, a jedynym wskaźnikiem, który ma znaczenie jest stopa zwrotu. Jest to wynik edukacji finansowej prowadzonej przez lata przez instytucje finansowe. Poza przekazywaniem wiedzy dużą wartością w zakresie finansów jest ukształtowanie odpowiednich postaw i zachowań – dotyczących wartości oszczędzania, wartości odroczonej gratyfikacji (oszczędzę dziś, by mieć jutro) i świadomości, że nie na wszystko warto brać kredyt. 

Sami sobie na to zapracowaliśmy i nie zdaliśmy w tym sensie egzaminu w budowaniu zachowań. Między innymi dlatego Polacy teraz podejmują takie, a nie inne decyzje. Teraz musimy zainwestować w dobry produkt, sprzedawać go uczciwie i nauczyć klienta racjonalnego ryzyka – ocenił Marcin Żółtek – wiceprezes TFI PZU.

Jakie są potrzeby rynku?

Eksperci zwracali uwagę na wiele elementów, które mogłyby pomóc we wzroście świadomości finansowej i w komunikacji między instytucjami finansowymi a obywatelami. Wskazywali na przejście z doradztwa inwestycyjnego do planowania finansowego; na położenie większego nacisku na oferowaną jakość; na wzięcie odpowiedzialności za swoje działania; na budowanie dobrych doświadczeń, które jest kosztowne; na edukację, by wiedzieć więcej; na historię, by uchronić się przed powtarzaniem tych samych błędów oraz na wyobraźnię, by tę historię sobie zwizualizować. 

Podczas dyskusji przywołany został również raport ONZ na temat edukacji finansowej. Wynika z niego, że w Polsce podejmowane są przez różne instytucje finansowe działania edukacyjne, ale nie są one skoordynowane. Rekomendacją ekspertów jest, by zsynchronizować te działania i przedstawić w formie strategii edukacji finansowej. 

Centralna Informacja Emerytalna (CIE)

W rozmowie o podejmowanych działaniach edukacyjnych nie zabrakło także wątku CIE, czyli Centralnej Informacji Emerytalnej. To narzędzie, które pozwoli w jednym miejscu zgromadzić dane dotyczące różnych źródeł zabezpieczenia swojej przyszłości, które są przypisane do obywatela. Po zalogowaniu do mObywatela np. poprzez profil zaufany będzie można zobaczyć wszystkie swoje oszczędności na cele emerytalne, pochodzące z ZUS, KRUS, IKE, IKZE, PPE czy PPK.

Pracujemy nad tym rozwiązaniem, które mogłoby zostać wprowadzone już w 2024 r. Planujemy także stworzyć kalkulatory, które będą pokazywać symulacje dotyczące wysokości wypłat z różnych źródeł. To świetne narzędzie edukacyjne, pozwalające dotrzeć do osób dorosłych, w jakiś sposób już ukształtowanych. Z aplikacji mObywatel korzysta ok. 10 mln osób, jeśli każda z nich choć raz zajrzy do zakładki emerytalnej, to jest szansa, że nastąpi refleksja na temat przyszłości i zwrot w kierunku oszczędzania – wyjaśnił Robert Zapotoczny, prezes PFR Portal PPK. 

Autor: MZ

Foto: MMC